Ο George Horton απέδειξε πόσα πολλά μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος για να ανακουφίσει τον ανθρώπινο πόνο. Έδωσε προτεραιότητα σε ανθρωπιστικές προσπάθειες καθ΄όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, παρεμβαίνοντας επανειλημμένα, για να σώσει Μουσουλμάνους, Εβραίους και Χριστιανούς, που είχαν ανάγκη. Έσωσε Αρμένιους ηγέτες, που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο, και έφερε στην Ελλάδα αμερικανικά προγράμματα βοήθειας μεγάλης κλίμακας, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χωρίς αυτά, ο Ερυθρός Σταυρός και η ΧΑΝ δεν θα ήταν σε θέση να προσφέρουν τη σωτήρια βοήθειά τους μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης του 1922. Ο Horton κατόρθωσε επίσης, χωρίς να γίνει αντιληπτός από τον Ναύαρχο Bristol (σ.σ. ο ναύαρχος Mark Lambert Bristol, 1868-1939, ήταν τότε ο Ύπατος Αρμοστής των ΗΠΑ στην Τουρκία, ο ανώτερος αμερικανός στρατιωτικός και διπλωματικός αντιπρόσωπος στη γείτονα κατά τη διάρκεια της κεμαλικής γενοκτονίας), να σώσει πρόσφυγες στη Σμύρνη και, μάλιστα, προσπάθησε να επιτάξει πλοία για να σώσει όσους βρίσκονταν παγιδευμένοι στις αποβάθρες της Σμύρνης. Και οπωσδήποτε πρέπει να πιστωθεί στον Horton ότι συνέβαλε στην ανατροπή της απόφασης του Bristol να σταματήσει κάθε δημόσια και ιδιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς τα εκατομμύρια των θυμάτων που πλημμύρισαν την Ελλάδα. Χωρίς αυτή τη βοήθεια, εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές θα είχαν χαθεί. Αυτή η βιογραφία εξιστορεί, για πρώτη φορά, όλα τα ανθρωπιστικά επιτεύγματα του Horton.
[…]
Ο αγώνας του Horton τού κόστισε πολύ· έπληξε ακόμα και την έμφυτη αισιοδοξία του. Προτού αναχωρήσει από τη Σμύρνη έλεγε αποκαρδιωμένος ότι ένιωθε ντροπή που ανήκε στο ανθρώπινο γένος. Ωστόσο, συνέχισε να διατυμπανίζει την αλήθεια με επιστολές, αναφορές, μαρτυρίες προς το Κογκρέσο και δημοσιεύσεις.
Η έρευνά μας για τη ζωή του Horton απέφερε πολλές νέες και ενδιαφέρουσες ιστορικές ανακαλύψεις. […] Εξηγούμε επίσης γιατί το διάσημο βιβλίο του Horton, The Blight of Asia (σ.σ. «Η Κατάρα/Μάστιγα της Ασίας»), το οποίο έχει θεωρηθεί λαθεμένα σχεδόν από την παγκόσμια κοινότητα ως μια δριμεία κριτική κατά της γενοκτονικής τακτικής των Τούρκων, στην πραγματικότητα ήταν μια φλογερή έκκληση προς τους Αμερικανούς να μην είναι σκληρόκαρδοι και να μην επικροτήσουν τη γενοκτονία. Τελικά, ο Horton επικράτησε σε αυτό το ζήτημα και συνέβαλε αποφασιστικά στο να μην περάσει η Συνθήκη της Λωζάνης από τη Γερουσία των ΗΠΑ.
Ο Mark Bristol
Η εμπειρία ζωής του Horton αντισταθμίζει επίσης τις ευρέως διαδεδομένες λαοφιλείς παρανοήσεις και την επικρατούσα ιστοριογραφία. […] Η Ελλάδα και η Τουρκία δεν κήρυξαν πόλεμο η μια στην άλλη. Οι μάχες στη Μικρά Ασία ήταν μια επιχείρηση επιβολής της ειρήνης από τους Συμμάχους εναντίον των απείθαρχων Τούρκων Εθνικιστών, που απέρριψαν τη συνθήκη ανακωχής και ειρήνης της κυβέρνησής τους. Παρομοίως, η σύγκρουση δεν ήταν ένας «τουρκικός πόλεμος ανεξαρτησίας». Η τουρκική ανεξαρτησία ήταν εγγυημένη από τη συνθήκη ειρήνης που απέρριψαν οι Τούρκοι εθνικιστές. Τα λόγια και η στάση των Εθνικιστών κατέστησαν σαφές ότι πολεμούσαν για περισσότερη επικράτεια και την εξάλειψη των χριστιανικών μειονοτήτων, όχι για την ανεξαρτησία. Οι Τούρκοι Εθνικιστές θα είχαν πολεμήσει τους Συμμάχους, ακόμη κι αν οι ελληνικές δυνάμεις δεν πατούσαν ποτέ το πόδι τους στη Μικρά Ασία. Η αλήθεια είναι ότι η τουρκική αντίσταση είχε αρχίσει πολύ πριν στείλουν οι Σύμμαχοι τις ελληνικές δυνάμεις στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919.
Επίσης, ο Horton εξήγησε ορθά γιατί έχασαν οι Σύμμαχοι. Δεν ήταν λόγω της «Μεγάλης Ιδέας». Οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας φυσικά και προτιμούσαν να ζήσουν ενωμένοι υπό την ελληνική κυβέρνηση, και ιδιαίτερα μετά τη φρικτή μεταχείρισή τους από τους Οθωμανούς, τόσο πριν όσο κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι νικηφόροι Σύμμαχοι διαμέλισαν τη γερμανική, την αυστροουγγρική και την οθωμανική αυτοκρατορία, επανασχεδιάζοντας τα σύνορα σε όλη την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα ήλπιζε να ωφεληθεί από αυτές τις αλλαγές. Όμως, όπως υποστήριξε ο Horton, ήταν η Συμμαχική διχόνοια, όχι η ελληνική ύβρις, που καταδίκασε σε ήττα τους Συμμάχους, των οποίων οι στρατιωτικές δυνάμεις ήταν πολύ ανώτερες από αυτές των Εθνικιστών. Αυτή η διχόνοια ήταν ολοφάνερη, ακόμη και πριν οι ελληνικές δυνάμεις να αποβιβαστούν στη Σμύρνη. Πρώτα η Ιταλία, μετά η Γαλλία, και τελικά η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, πρόδωσαν την Ελλάδα, για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα, με ολέθρια αποτελέσματα.
Επίσης, σε αντίθεση με πολλές ιστορικές αναλύσεις, με ορισμένες εξαιρέσεις, οι ελληνικές δυνάμεις υπάκουσαν στους νόμους του πολέμου κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεών τους στη Μικρά Ασία. Ο πρωθυπουργός Βενιζέλος επέμεινε σε αυτό, θέλοντας να κερδίσει τη διεθνή αποδοχή για την ελληνική κυριαρχία στη Σμύρνη και τη γύρω περιοχή. Όπως επισήμαναν πρόσφατα οι μελετητές, οι ακρότητες που διέπραξαν οι ελληνικές δυνάμεις τιμωρούνταν αυστηρά και συνήθως αυτές γίνονταν σε απάντηση πρωτύτερων και μεγαλύτερων αισχών που είχαν διαπράξει οι τουρκικές δυνάμεις. Η Ελλάδα κέρδισε τα εύσημα τόσο για την καλή μεταχείριση των μουσουλμανικών μειονοτήτων στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των αιχμαλώτων πολέμου, όσο και για το ότι ήταν η μόνη χώρα που υποδέχτηκε τα εκατομμύρια των θυμάτων που γλίτωσαν από την τουρκική βαρβαρότητα, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους. Όλα αυτά ήταν σε πλήρη αντίθεση με την τουρκική συμπεριφορά.
Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να συγκρατήσουμε στη μνήμη μας από αυτή τη βιογραφία του George Horton είναι η συνειδητοποίηση ότι η Μικρασιατική Καταστροφή δημιούργησε προηγούμενο για χειρότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν οι Σύμμαχοι συναίνεσαν στη συνθήκη της Λωζάνης, στην πραγματικότητα επικρότησαν τη γενοκτονία. Αυτό εξέπληξε τους Γερμανούς, οι οποίοι θαύμαζαν τους Τούρκους, επειδή αυτοί απέρριψαν τις βαριές τιμωρητικές συνθήκες των Συμμάχων, τους νίκησαν και εξόντωσαν τους «εσωτερικούς εχθρούς», προκειμένου να δημιουργήσουν ένα ομοιογενές τουρκικό έθνος. Όταν οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία, ακολούθησαν το παράδειγμα των Τούρκων, διαπράττοντας γενοκτονία κατά των Εβραίων και άλλων «ανεπιθύμητων». Από αυτή την άποψη, ο δρόμος για το Άουσβιτς ξεκινά από τη Μικρά Ασία. Πού θα καταλήξει όμως αυτός ο δρόμος;
Όπως έχουμε υποστηρίξει ήδη, η Ευρώπη είναι σε καλύτερη μοίρα σήμερα, επειδή οι Γερμανοί έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία τους και την ευθύνη για μετάνοια και αποκατάσταση. Η Ευρώπη είναι σε χειρότερη μοίρα, γιατί οι Τούρκοι δεν έχουν κάνει το ίδιο. Το ίδιο ισχύει και για την Τουρκία. Ο George Horton υποστήριξε ότι το όραμα του Κεμάλ για ένα θρησκευτικά ομοιογενές έθνος εξάλειψε κάθε πιθανότητα για μια ποικιλόμορφη, πολυεθνική Τουρκία, με πολιτικές ελευθερίες, όπου η αλήθεια και η ελευθερία να την εκφράζεις προστατεύονται. Η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει την αληθινή ιστορία της Μικράς Ασίας μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ρόλο που έπαιξαν οι Ευρωπαίοι στη συμφορά. Βοηθώντας τους Τούρκους να αψηφήσουν τους κανόνες του πολιτισμού, να μην τιμωρηθούν για τις μαζικές δολοφονίες ή ακόμη και να ανταμειφθούν για αυτές, η Ευρώπη καταδίκασε κάθε προοπτική μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Τουρκία. Η στάση της Ευρώπης ενθάρρυνε κι άλλες γενοκτονίες, που έγιναν κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και εξακολουθούν να υφίστανται και σήμερα.
Η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν μια πανωλεθρία για την ανθρωπότητα, όχι μόνο για την Ελλάδα. Τα έθνη συνεχίζουν να διαπράττουν γενοκτονία, υπολογίζοντας ότι έχουν περισσότερα να κερδίσουν παρά να χάσουν. Για να αντιστρέψουμε αυτή την τάση, θα πρέπει να ξεκινήσουμε λέγοντας την αλήθεια για την πρώτη γενοκτονία της σύγχρονης εποχής, η οποία έλαβε χώρα στη Μικρά Ασία. Ελπίζουμε ότι αυτό το βιβλίο θα παρακινήσει τον αναγνώστη να σκεφτεί και να δράσει προς την κατεύθυνση αυτή.
Ismini & Christopher Lamb
Springfield, Virginia, 2025
*Αποσπάσματα από το Επιμύθιο του βιβλίου των Ismini & Christopher Lamb «George Horton – Η καταστροφή της Σμύρνης μέσα από την Οδύσσεια του αμερικανού προξένου» (μτφρ Διονυσία Ζάφειρα, εκδόσεις Γκοβόστη, 2025).
Ο αμερικανός διπλωμάτης και συγγραφέας Τζωρτζ Χόρτον (George Horton, 1859-1942) υπήρξε γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής.
The post Μικρασιατική Καταστροφή: Μια πανωλεθρία για την ανθρωπότητα, όχι μόνο για την Ελλάδα appeared first on Polis Media.